Artykuł achilles Krzysztof Krzystyniak

Adam Achilles

Dziś mam dla Ciebie bardzo ciekawą historię. Będzie to historia Adama, który wykorzystał okoliczności losu do zdobycia wiedzy i obrócił słabość w siłę. Zainspiruj się tą historią i zabierz ze sobą lekcję w temacie diagnozowania i leczenia uszkodzeń ścięgna Achillesa. Zacznijmy od początku!

Adam był zapalonym fanem lekkoatletyki, a szczególnie podziwiał osiągnięcia legendarnego sprintera Usaina Bolta. Jego pasja do biegania była tak silna, że regularnie brał udział w treningach biegowych, przygotowując się do amatorskich zawodów.

Pewnego ciepłego, letniego dnia, Adam postanowił naśladować swojego idola i zorganizował swoje własne zawody sprinterskie na lokalnej bieżni. Adam czuł, że jest bliski realizacji swojego sportowego marzenia. Nagle jednak, podczas jednego z intensywnych sprintów, poczuł silny ból w tylnej części nogi. Upadł na bieżnię, a świat wydawał się sięgnąć dna.

Początkowo myślał, że to tylko przemęczenie mięśni, ale ból nie ustępował. Gdy Adam usiadł, poczuł dziwną sztywność i brak możliwości zgięcia lewej stopy. Wiedział, że coś jest bardzo nie tak. Przywołał pomoc i został przewieziony do szpitala, ponieważ nie był w stanie obciążyć nogi co znacząco uniemożliwiało mu chodzenie.

Tam, lekarz zaczął od zebrania wywiadu w jakich okolicznościach doszło do urazu i czy Adam pamięta charakterystyczny ostry ból i czy słyszał jakiś trzask?

Pięta Adama była opuchnięta, odczuwał on też ból, który jednak różnił się od tego, który pamiętał z bieżni. Teraz odczuwał rozproszone pieczenie/pulsowanie, tępy ból trudny do opisania, który nie był już tak dobrze umiejscowiony.

Lekarz badając Adama zaczął od palpacji, gdy zaczął ściskać tkanki od pięty w górę w kierunku mięśni łydki i nagle ok. 3 cm nad piętą pojawił się znów ostry lokalny ból. Lekarz nic nie powiedział, można było usłyszeć tylko wymowne „mhmmm’’. 

Gdy Adam tak leżał na brzuchu, lekarz poprosił, aby Adam zgiął obie nogi w kolanach do 90*. W trakcie ruchu jego lewa stopa dziwnie opadła w kierunku zgięcia grzbietowego (Test Matles).

Po tym badaniu lekarz zdecydował, że należy wykonać badanie USG łydki.

Diagnoza

Okazało się, że Adam doznał pełnego zerwania ścięgna Achillesa, dokładnie takiego samego urazu, jakiego doznał jego idol, Usain Bolt, choć oczywiście w zupełnie innych okolicznościach. To była dla niego bolesna ironia losu. 

Lekarz w szpitalu wytłumaczył, że ścięgno  Achillesa to największe i najsilniejsze ścięgno w organizmie człowieka, tworzone przez łączące się ścięgna mięśnia brzuchatego łydki (łac. musculus gastrocnemius) i mięśnia płaszczkowatego (łac. musculus soleus), zaliczanych do zginaczy podeszwowych stawu skokowego. Jest też najczęściej zrywanym ścięgnem przez ludzi. Najwięcej przypadków dotyczy sportowców amatorów w wieku między 30-50 lat. Jest to około 68% wszystkich urazów i cześciej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Szczególnie narażone są osoby uprawiające sport wymagający szybkiego hamowania i ponownego sprintu m.in. tennis, squash, koszykówka, siatkówka, piłka nożna.

Kończąc wizytę lekarz powiedział, że istnieją dwa sposoby leczenia takiego urazu i Adam musi podjąć decyzje w jak najkrótszym czasie.

Do wyboru miał leczenie zachowawcze lub operacyjne szycie ścięgna.

Typy zerwań ścięgna achillesa

Adam, z determinacją na miarę olimpijczyka, postanowił przekształcić tę sytuację w okazję do nauki i wzrostu. Zaopatrzony w kule udał się do domu, gdzie odrazu zagłębił się w literaturę medyczną dotyczącą zerwań ścięgna Achillesa. 

Studiował różne przypadki, analizował przyczyny urazu, metody leczenia i rehabilitacji.

Okazało się, że zerwania ścięgna Achillesa są dzielone na 4 typy, zależnie od tego, jak poważne było uszkodzenie i jak daleko ścięgno się cofnęło, a plan leczenia często opierał się wyłącznie na tej klasyfikacji:

  • Typ I: częściowe pęknięcia ≤50% – zazwyczaj leczone konserwatywnie

  • Typ II: całkowite zerwanie ze szczeliną ścięgna do 3 cm – zazwyczaj leczone poprzez zszycie końców

  • Typ III: całkowite zerwanie ze szczeliną ścięgna od 3 do 6 cm – często wymagane było wszczepienie przeszczepu ścięgnistego lub syntetycznego

  • Typ IV: całkowite zerwanie ze szczeliną większą niż 6 cm (zaniedbane przypadki) – często wymagało wszczepienia przeszczepu ścięgnistego lub syntetycznego oraz zabiegu skracania mięśnia brzuchatego łydki

Najnowsze badania jednak sugerują, że nie możemy opierać naszych decyzji dotyczących leczenia tylko na podstawie rozmiaru pęknięcia czy szczeliny. Zaleca się, aby w przypadku zerwania ścięgna Achillesa traktować to uszkodzenie tak, jakby 100% włókien zostało uszkodzone, niezależnie od faktycznego rozmiaru szczeliny czy procenta zaangażowanych włókien. Decyzje dotyczące podejmowanego sposobu leczenia, powinny opierać się na wielu czynnikach. Należy tu uwzględnić historią medyczną pacjenta, jego poziomem aktywności, możliwości finansowe itp.

Na obecną chwilę w świecie nauki i specjalizacji medycznych nie ma zgody na temat najlepszego planu leczenia. Wcąż trwa debata pomiędzy zwolennikami leczenia nieoperacyjnego a grupą opowiadającą się za chirurgicznym leczeniem zerwanego ścięgna. W tej drugiej grupie mamy też spór, o wybór pomiędzy mało inwazyjnym a tradycyjnym, otwartym zabiegiem. Nie ma też jednoznacznych wytycznych w kwestii korzystania z wcześniejszej rehabilitacji funkcjonalnej zamiast tradycyjnego programu leczenia zachowawczego. 

Wybór terapii

Historycznie wybór terapii zależał od osobistych czynników, takich jak wiek, chęć powrotu do aktywności fizycznej i indywidualne preferencje. Chirurgiczne leczenie polegało na zszywaniu rozerwanych końców uszkodzonego ścięgna Achillesa w celu zmniejszenia ryzyka ponownego rozerwania. Ze względu na wysoki odsetek powikłań po operacji otwartej, w tym zakażenia rany, zaburzenia czucia, zrosty i zakrzepicę, opracowano nowe techniki, które wymagają znacznie mniejszych nacięć. Techniki małoinwazyjne i przezskórna naprawa stają się coraz bardziej powszechne, ponieważ zmniejszają powikłania i dają dobre wyniki.

Ze względu na możliwe powikłania podejście operacyjne zalecano głównie młodszym osobom, a starszym pacjentom oraz tym z innymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca czy neuropatie obwodowe, zalecano bardziej konserwatywne podejście z unieruchomieniem w opatrunku gipsowym.l

Ku radości Adama ostatnio dowiedziono, że bardziej skuteczne od podejścia chirurgicznego jest zachowawcze i przyspieszone leczenie rehabilitacyjne. W latach 2011-2017 opublikowano szereg metaanaliz dotyczących dowodów na skuteczność zachowawczego leczenia zerwania ścięgna Achillesa.

Badania przeprowadzone przez Wu i wsp. pokazały, że przy zastosowaniu rehabilitacji funkcjonalnej efekty leczenia nieoperacyjnego były podobne do tych po operacji pod względem zakresu ruchu, ryzyka ponownego rozerwania, obwodu łydki oraz wyników funkcjonalnych. Dodatkowo, liczba powikłań była mniejsza. Badanie przeprowadzone przez Willits i wsp. wykazało, że wyniki leczenia nieoperacyjnego z wykorzystaniem rehabilitacji funkcjonalnej były klinicznie porównywalne do wyników po leczeniu operacyjnym. Co więcej, badanie sugeruje, że przyspieszony program rehabilitacji po leczeniu nieoperacyjnym pozwala uniknąć poważnych komplikacji związanych z operacją. Wytrzymałość ścięgna była bardzo porównywalna z leczeniem operacyjnym, a także występował niski odsetek nawrotów, pod warunkiem, że zerwanie zostało wykryte wcześnie, w ciągu 48 godzin od urazu.

Celem nieoperacyjnego sposobu leczenia jest przywrócenie i utrzymanie kontaktu między dwoma końcami zerwanego ścięgna Achillesa w celu ułatwienia gojenia. Schematy leczenia zachowawczego są bardzo zróżnicowane, ale zwykle obejmują unieruchomienie w specjalnym bucie.  Gulati i wsp. zalecają unieruchomić stopę w pełnym zgięciu podeszwowym (30*). Następnie stopa jest wprowadzana sekwencyjnie do pozycji neutralnej przez okres 8-12 tygodni.

Powrót do sprawności drogą leczenia zachowawczego

Podczas wizyt u specjalistów, Adam zadawał pytania na poziomie naukowym, wykazując się głębokim zrozumieniem tematu. Po namyśle zdecydował się uwierzyć w niezwykłe możliwości regeneracyjne własnego organizmu i pójść drogą leczenia zachowawczego.

Lekarz przez pierwsze dwa tygodnie zalecił pełne odciążenie kończyny w bucie ze stopą ustawioną do 30* zgięcia podeszwowego. 

U fizjoterapeuty w początkowej fazie Adam miał przeprowadzane zabiegi terapii manualnej w obszarze przepony oddechowej, górnego otworu klatki piersiowej, dna miednicy, okolicy pachwiny i dołu podkolanowego. Zalecono mu ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda oraz ćwiczenia oddechowe mające na celu poprawę drenażu, redukcję bólu oraz pobudzenie regeneracji przez aktywność przywspółczulnego układu nerwowego. W tym okresie należy też wykonywać ćwiczenia delikatnego pompowania stawu skokowego w kierunku podeszwowym, by zapobiec nasileniu obrzęku.

Współpraca z lekarzem i fizjoterapeutą była dla niego jak wspólny trening, gdzie cel był jeden: powrót do zdrowia i aktywności fizycznej

Po dwóch tygodniach Adam zaczął zdejmować but na pięć minut, co około dwie godziny, aby wykonać ćwiczenia. Na tym etapie nacisk kładziony jest na poprawę mobilności zgięcia podeszwowego i stopniową poprawę siły w tym ruchu. Rozciąganie w zgięciu grzbietowym i pozycja neutralna są nadal niedozwolone.

W przypadku leczenia zachowawczego zaleca się wizyty z pacjentem raz w tygodniu w celu obserwacji i motywacji do pełnego zaangażowania się na wczesnym etapie w rehabilitację i ćwiczenia.

Tydzień 4-8:  Adam we współpracy z lekarzem i fizjoterapeutą stopniowo obniżał klin wkładki buta, aż stopa osiągnęła stan neutralny w 10. tygodniu. Warto zaznaczyć, że czas ten może być różny u każdego i zależy od prawidłowego przebiegu gojenia oraz ogólnego stanu pacjenta.

W tym okresie Adam pracował  też nad reedukacją chodu i wzmocnieniem mm. pośladkowych. Fizjoterapeuta powiedział, że istotne będzie: wmacnianie mięśni zginaczy podeszwowych poprzez wykonywanie ćwiczeń izometrycznych, następnie kontrolowanych wspięć na palce, zaczynając na dwóch nogach, a następnie stopniowo przechodząc na pracę jednonóż. Unikanie rozciągania ścięgna Achillesa: lekko napięte ścięgno pod koniec 8-10 tygodnia rokuje znacznie lepiej niż wydłużone ścięgno, które nie generuje wystarczającej energii i może narazić pacjenta na ponowne zerwanie.

Około 10 tygodnia gdy Adam osiągnął zdolność do kontrolowanego podnoszenia pięty na jednej nodze w pełnym zakresie ruchu, przystąpił do wzmacniania wytrzymałościowego. Wykonuje teraz cztery serie po sześć powtórzeń lub nawet do dwudziestu czterech powtórzeń w ciągu jednej minuty. 

Następnie przeszedł do ekscentrycznego obciążania poprzez podnoszenie pięty na krawędzi stepu. To ćwiczenie może przyczynić się do budowy napięcia oraz siły w obrębie ścięgna.

Bieganie i szybkie chodzenie można wprowadzić, gdy pacjent jest w stanie bez bólu w pełnym zakresie wykonać jedno wspięcie na palce.

Dzięki 12 tygodniom intensywnej rehabilitacji, Adam powoli wracał do formy.

Rehabilitacja nie kończy się w chwili, gdy pacjent może oderwać piętę od ziemi. Powinna wtedy nastąpić ocena funkcji pacjenta, kontrola lekarska wraz z oceną gojenia w USG, a następnie podejmuje się decyzję o powrocie do pracy i uprawiania sportu. 

Fizjoterapeuta powiedział Adamowi, że będzie mu towarzyszył przez następne 12 miesięcy jego powrotu do sportu, ponieważ ponowne zerwanie najczęściej występuje w pierwszym roku od urazu.

Czy ta historia może być inspiracją?

Determinacja Adama oraz wiedza, którą zdobył podczas rekonwalescencji, pomogły mu znacznie szybciej niż przewidywano powrócić do treningów. Zyskał nową perspektywę na zdrowie i sport oraz jeszcze głębszy szacunek dla swojego idola. Należy jednak pamiętać, że zalecane jest stopniowe powracanie do uprawiania sportu. Na przykład przed przystąpieniem do sportów kontaktowych pacjent powinien poczekać przynajmniej 6–9 miesięcy po urazie.

Niech historia Adama, od upadku na bieżni po triumfalny powrót na nią, stanie się inspiracją dla innych osób, które doznały podobnych urazów. Adam nie tylko dowiódł swojej wytrwałości, ale także podkreślił, jak ważna w procesie zdrowienia jest edukacja i współpraca między pacjentem a specjalistą.

Teraz Adam nie tylko jest wiernym fanem Usaina Bolta, ale także pełni rolę ambasadora zdrowego stylu życia i edukacji w dziedzinie sportowych urazów. Jego historia to dowód na to, że nawet najtrudniejsze przeszkody można pokonać, jeśli jest się wystarczająco zdeterminowanym.

Niech ten artykuł będzie dla Ciebie wskazówką w postępowaniu z pacjentami po zerwaniu ścięgna Achillesa. Zwróć uwagę na możliwości gojenia i regeneracji tkanek. Zrozum jakie czynniki modulują ten proces, by jeszcze lepiej wspierać swoich pacjentów w procesie powrotu do zdrowia. Nieodłącznym elementem tego typu historii jest stan zapalny i chciałbym się z Tobą podzielić kolejnymi doświadczeniami w diagnostyce i terapii pacjentów w stanie ostrym. Chcę Ci pomóc zrozumieć procesy, które toczą się w ciele Twojego pacjenta i pokazać jak możesz go wspomagać w tym kluczowym okresie leczenia. W związku z tym, zapraszam Cię na moje szkolenia, które będą doskonałym uzupełnienie Twojej praktyki. Zapoznaj się ze szczegółami klikając w poniższe zdjęcia i do zobaczenia na sali szkoleniowej. 

Bibliografia: 
  1. Maffulli N. Rupture of the Achilles tendon. J Bone Joint Surg Am.1999;81(7):1019-36. (level of evidence: 2A)
  2. Saglimbeni A, Fulmer C. Achilles tendon injuries and tendonitis. Medscape 2009. Available from: http://emedicine.medscape.com/article/309393-overview [accessed 29 May 2014] (level of evidence: 2)
  3. Jacobs B, Lin D, Schwartz E. Achilles tendon rupture. Medscape 2009. Available from: http://emedicine.medscape.com/article/85024-overview [accessed 29 May 2014] (level of evidence: 2)
  4. Park SH, Lee HS, Young KW, Seo SG. Treatment of Acute Achilles Tendon Rupture. Clin Orthop Surg. 2020 Mar;12(1):1-8. doi: 10.4055/cios.2020.12.1.1. Epub 2020 Feb 13. PMID: 32117532; PMCID: PMC7031433.
  5. Tarantino D, Palermi S, Sirico F, Corrado B. Achilles tendon rupture: mechanisms of injury, principles of rehabilitation and return to play. Journal of functional morphology and kinesiology. 2020 Dec 17;5(4):95.
  6. Myhrvold SB, Brouwer EF, Andresen TK, Rydevik K, Amundsen M, Grün W, Butt F, Valberg M, Ulstein S, Hoelsbrekken SE. Nonoperative or Surgical Treatment of Acute Achilles’ Tendon Rupture. New England Journal of Medicine. 2022 Apr 14;386(15):1409-20.
  7. Kauwe M. Acute Achilles tendon rupture: clinical evaluation, conservative management, and early active rehabilitation. Clinics in podiatric medicine and surgery. 2017 Apr 1;34(2):229-43.
  8. American college of foot and ankle surgeons/ foot health artikel. Achilles Tendon Rupture (2016 ). Available from: https://www.foothealthfacts.org/conditions/achilles-tendon-rupture (Accessed 19 April 2020) (level of evidence: 2)
  9. Raikin SM, Garras DN, Krapchev PV. Achilles tendon injuries in a United States Population. Foot Ankle Int. 2013;34:475–480. doi: 10.1177/1071100713477621.(level of evidence: 2A)
  10. Kuwada GT. Classification of tendo Achillis rupture with consideration of surgical repair techniques. J Foot Surg. 1990;29 (4): 361-365.
  11. Willits K, Amendola A, Bryant D, Mohtadi NG, Giffin JR, Fowler P, et al. Operative versus nonoperative treatment of acute Achilles tendon ruptures: a multicenter randomized trial using accelerated functional rehabilitation. JBJS. 2010;92(17):2767-75. (level of evidence: 1b)
  12. Zhang H, Tang H, He Q, Wei Q, Tong D, Wang C, Wu D, Wang G, Zhang X, Ding W, Li D. Surgical versus conservative intervention for acute Achilles tendon rupture: a PRISMA-compliant systematic review of overlapping meta-analyses. Medicine. 2015 Nov;94(45).
  13. Willits K, Amendola A, Bryant D, Mohtadi NG, Giffin JR, Fowler P, Kean CO, Kirkley A. Operative versus nonoperative treatment of acute Achilles tendon ruptures: a multicenter randomized trial using accelerated functional rehabilitation. JBJS. 2010 Dec 1;92(17):2767-75.
  14. Gulati V, Jaggard M, Al-Nammari SS, Uzoigwe C, Gulati P, Ismail N, et al. Management of achilles tendon injury: a current concepts systematic review. World journal of orthopedics. 2015;6(4):380. (level of evidence: 1)
  15. Gholamrezaei A, Van Diest I, Aziz Q, Vlaeyen JWS, Van Oudenhove L. Psychophysiological responses to various slow, deep breathing techniques. Psychophysiology. 2021 Feb;58(2):e13712. doi: 10.1111/psyp.13712. Epub 2020 Oct 27. PMID: 33111377.
  16. Breit S, Kupferberg A, Rogler G, Hasler G. Vagus Nerve as Modulator of the Brain-Gut Axis in Psychiatric and Inflammatory Disorders. Front Psychiatry. 2018 Mar 13;9:44. doi: 10.3389/fpsyt.2018.00044. PMID: 29593576; PMCID: PMC5859128.

Powiązane artykuły

Staw skokowy – 5 kroków skutecznego i bezpiecznego badania

Skręcony staw skokowy to najczęstsza kontuzja, z którą pacjenci trafiają na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR). Dlatego też w ostatnich latach klinicyści dążą do stworzenia standardów badania pacjentów oraz protokołu terapii, który możemy podeprzeć rzetelnymi wynikami badań. Choć brakuje jednoznacznych wytycznych to spróbuję dziś przytoczyć kilka istotnych doniesień, które okażą się pomocne w tworzeniu protokołu postępowania. Przedstawię je poniżej w formie listy, a następnie rozwinę wybrane podpunkty. Zostań ze mną do końca, bo z tego artykułu dowiesz się jakie kroki przedsięwziąć na starcie w postępowaniu z ostrym urazem stawu skokowego.

Metatarsalgia okiem Piotra Kostrzębskiego

Dziś mam dla Ciebie bardzo wartościowy artykuł, w ramach którego przeprowadzę Cię krok po kroku przez przypadek mojego pacjenta, który nawiązuje do znanej wszystkim metatarsalgii. Podpowiem Ci jak ja widzę ten problem i na poniższym przykładzie zaprezentuję Ci możliwości postępowania. Zatem owocnej lektury i czekam na Twoje wrażenia w komentarzach.

Ból i jego liczne oblicza

Ból to zjawisko, z którym zmagamy się każdego dnia. Nawet jeśli nie jako osoby bezpośrednio zaangażowane (czego Tobie i sobie życzę) to w sposób pośredni, przyjmując pacjentów przejawiających różnorodne problemy związane z percepcją bólu. Dziś chciałbym Ci pokazać różnorodne oblicza bólu. Zwrócę przy tym Twoją uwagę na fakt, że percepcja bólu jest mechanizmem bardzo złożonym. Mimo, że nocycepcja opiera się o proste odruchy angażujące różne piętra obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego, to sama percepcja bólu i analiza informacji nocyceptywnej to proces mocno skomplikowany.

Sensytyzacja obwodowa – jak bardzo wrażliwe są Twoje nerwy?!

W ostatnim artykule zwróciłem Twoją uwagę na system interoceptywny. Wskazałem Ci ciekawy układ, który informuje nas stale o jakości naszych tkanek. Ma on olbrzymie znaczenie informacyjne dla naszego rdzenia kręgowego! Dlatego też dzisiaj dowiemy się, co i w jaki sposób aktywuje kaskadę informacji z włókien cienkich (system interoceptywny). Sprawdzimy przy tym jak bardzo wrażliwe są nasze nerwy. Przed Tobą SENSYTYZACJA OBWODOWA, bo tak w neurofizjologii określa się uwrażliwienie włókien czuciowych.

Komentarze